Smereka Władysław (1907–1983), ksiądz, biblista, profesor Papieskiego Wydz. Teologicznego w Krakowie. Ur. 9 VI w Sąsiadowicach w pow. samborskim, był synem Stanisława, małorolnego chłopa, długoletniego wójta Sąsiadowic, i Barbary z Pietruszków.

Ukończywszy czteroklasową szkołę w Sąsiadowicach, S. uczęszczał w l. 1918–26 do Państwowego Gimnazjum Klasycznego w Samborze. Po zdaniu matury wstąpił do seminarium duchownego we Lwowie. W l. 1926/7–1930/1 studiował na Wydz. Teologicznym Uniw. Jana Kazimierza (UJK), gdzie słuchał wykładów znanych biblistów – Aleksego Klawka i Piotra Stacha. Jeszcze jako student pełnił tam w l. 1929–31 obowiązki zastępcy asystenta przy katedrach Starego i Nowego Testamentu. Stopień magistra teologii uzyskał 17 VII 1931. Święcenia kapłańskie otrzymał 28 VI t.r. w katedrze lwowskiej; następnie był wikariuszem i katechetą etatowym szkół powszechnych w Horodence. Od 1 IX 1933 do 1 IX 1934 w tym samym charakterze pracował w Sokolnikach koło Lwowa; przy pomocy miejscowego organisty prowadził chór młodzieżowy (nagrał z nim dla rozgłośni Polskiego Radia audycję „Wesele Sokolnickie”), organizował dla młodzieży kursy rzemieślnicze. Następnie aż do wybuchu drugiej wojny światowej był wikariuszem parafii Matki Bożej Nieustającej Pomocy i katechetą Szkoły im. św. Kazimierza we Lwowie–Lewandówce. W tym czasie S. zachęcony przez A. Klawka i P. Stacha powrócił do studiów biblijnych w UJK. Zaangażował się też w apostolstwo biblijne. Podjął próbę przeszczepienia do Polski osiągnięć ruchu biblijnego (Katholische Bibelbewegung) w Niemczech. Opublikował pracę Pismo Święte a Akcja Katolicka (Lw. 1936), pomyślaną jako podręcznik do pracy w młodzieżowych kółkach biblijnych. W l. 1937–9 był wykładowcą Nowego Testamentu w Instytucie Wiedzy Religijnej UJK. Na podstawie rozprawy Najstarsza legenda o Matce Najświętszej został 3 XII 1938 promowany na doktora teologii UJK.

Po zajęciu Lwowa przez wojska sowieckie we wrześniu 1939 S. uszedł do Białogóry koło Gródka Jagiellońskiego, gdzie był administratorem parafii, a następnie do Łańcuta w Generalnym Gubernatorstwie. W l. 1940–2 był duszpasterzem w Chotowej koło Dębicy, a od listopada 1942 wikariuszem w Ujanowicach koło Limanowej; w obu tych miejscowościach uczył na tajnych kompletach gimnazjalnych religii, łaciny, historii i przyrody. W r. 1943 zorganizował konspiracyjną komisję egzaminacyjną, która wydała świadectwa ukończenia siedmiu klas szkoły powszechnej 70 uczniom.

Po zakończeniu działań wojennych S. był od 20 I 1945 do 30 XI 1946 katechetą w gimnazjum samorządowym w Ujanowicach (tzw. Gimnazjum Chłopskim). W lipcu 1945 przybył do Wrocławia i włączył się w prace przygotowawcze do uruchomienia Wydz. Teologicznego Uniw. Wrocł., wraz z o. Marianem Pirożyńskim, redemptorystą, gromadził książki dla jego biblioteki. W l. 1946–7 był administratorem parafii w Gawłowie koło Bochni, stamtąd dojeżdżał do UJ na ćwiczenia seminaryjne A. Klawka i Jana Janowa. Od 1 IX 1947 był młodszym asystentem przy katedrach Starego i Nowego Testamentu UJ, prowadził zajęcia z archeologii biblijnej, języka greckiego i hebrajskiego. W l. 1947/8–1949/50 wykładał również wstęp do Pisma Św. i język hebrajski w Seminarium Duchownym archidiec. lwowskiej w Kalwarii Zebrzydowskiej. W dn. 5–7 VII 1948 brał udział w III Synodzie Diec. Tarnowskiej. Od 1 IX 1949 był starszym asystentem i zaczął samodzielnie prowadzić seminaria. Habilitował się 30 VI 1953 w zakresie egzegezy Nowego Testamentu na podstawie rozprawy Tło i przebieg procesu Chrystusa Pana (częściowo druk. pt.: Annasz i jego udział w procesie Chrystusa, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” R. 7: 1954), Chrystus w śledztwie Sanhendrynu („Analecta Cracoviensia” T. 1: 1969). Procedura habilitacyjna miała charakter nieoficjalny, gdyż ustawa o szkolnictwie wyższym z r. 1951 zniosła habilitację. Nominację na kontraktowego samodzielnego pracownika nauki przy Katedrze Nauk Biblijnych Nowego Testamentu otrzymał 28 VIII 1953 i kierował nią od września t.r. Zarazem pomagał w duszpasterstwie w parafiach Kąty Wrocławskie i Wawrzeńczyce w archidiec. wrocławskiej. Po zlikwidowaniu w r. 1954 Wydz. Teologicznego na UJ S. odmówił przejścia do Akad. Teologii Katolickiej w Warszawie i pozostał w Krakowie, wykładając dla alumnów seminariów duchownych: krakowskiego, częstochowskiego i śląskiego język grecki, wstęp ogólny do Pisma Św. (do r. 1955) i egzegezę Nowego Testamentu. Po r. 1956 wykładał Pismo Św. Nowego Testamentu w seminarium duchownym archidiec. krakowskiej, a następnie w Papieskim Wydz. Teologicznym, w którym 4 XII 1963 został profesorem nadzwycz., a 27 I 1973 profesorem zwycz. W l. 1946–8 S. był sekretarzem generalnym, zaś w l. 1960–2 i 1966–73 prezesem Polskiego Tow. Teologicznego w Krakowie. Utrzymywał bliskie kontakty naukowe z krakowskim środowiskiem humanistycznym.

Najważniejszymi pracami S-i były przekłady ksiąg biblijnych: „Listy św. Jana” – przekład, wstęp i komentarz (w: „Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu”, tzw. Biblia Tysiąclecia, P. 1965, Wyd. 4, 1986, Wyd. 9, 1996 „Pismo Święte Nowego Testamentu”), przekład, wstęp i komentarz „Ksiąg Machabejskich” (w: „Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu”, tzw. Biblia Poznańska, P. 1973 I) i „Ksiąg Mądrości” (tamże 1975 II, Wyd. 3, P. 1997). Opracował rozdział pt. Biblistyka polska (wiek XVI–XVIII) (w: Dzieje teologii katol., II cz. 1). Wydał faksymile „Nowy Testament w przekładzie ks. Jakuba Wujka TJ z roku 1593” (Kr. 1966), zaopatrując je wstępem i uwagami. Cenione było jego Studium pasyjne. Rys historyczny i teksty Drogi Krzyżowej (Kr. 1968), znacznie poszerzone, pod zmienionym tytułem Drogi Krzyżowe. Rys historyczny i teksty (Kr. 1980, Wyd. 2, Kr. 1981). Publikował sporo w „Gazecie Kościelnej” i „Ruchu Biblijnym i Liturgicznym”. Papież Jan XXIII w r. 1962 odznaczył go godnością szambelana. W r. 1977 S. przeszedł w stan spoczynku. Zmarł 30 VIII 1983 w Lesznie i został pochowany na cmentarzu Salwatorskim w Krakowie.

Matras T., Bibliografia publikacji ks. prof. Władysława Smereki, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” R. 34: 1981 s. 344–6; Chrobaczyński J., Słownik biograficzny nauczycieli w Małopolsce w latach II wojny światowej (1939–1945), Kr. 1995 s. 311–12; Słown. Pol. Teologów Katol., VIII (G. Ryś, bibliogr.); Katalog kościołów i duchowieństwa archidiecezji krakowskiej za l. 1958, 1962, 1967, 1972, 1977, 1983, 1989 [Kr.]; UJ. Skład Uniwersytetu […] 1947/8–1953/4; UJ. Spis wykładów […] 1948/9–1953/4; – Barcik M., Okupacja – wyzwolenie – likwidacja, w: Wydział Teologiczny w Krakowie 1397–1997, Red. S. Piech, Kr. 1997 (fot.) s. 204, 206–8, 211; tenże, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Jagiellońskiego w latacłi 1939–1954, „Analecta Cracoviensia” T. 27: 1995 s. 373, 376–8; Chmiel J., Biblijne pomniki polskiej mowy. Inicjatywy edytorskie ks. prof. Władysława Smereki, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” R. 34: 1981 s. 341–3; Jedynak A., Szkoła i oświata w Chotowej w latach 1927–1997, W. 1997 s. 13; Kołodziejczyk M., Profesorowie i wykładowcy Częstochowskiego Seminarium Duchownego w Krakowie, „Częstochowskie Studia Teolog.” R. 2: 1974 s. 178; Kumor B., Diecezja tarnowska. Dzieje ustroju i organizacji 1786–1985, Kr. 1985; Szetelnicki W., Arcybiskup-wygnaniec Eugeniusz Baziak metropolita lwowski, Kr. 1989 s. 106; tenże, Odbudowa kościołów w archidiecezji wrocławskiej w latach 1945–1972, Roma 1975; Targosz A., Kółka biblijne księdza profesora Władysława Smereki, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” R. 37: 1984 s. 103–8; Urban W., Dorobek naukowy księży repatriantów w Polsce w latach 1945–1970, „Homo Dei” R. 39: 1970 s. 234; tenże, 50-lecie kapłaństwa ks. profesora Władysława Smereki, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” R. 34: 1981 s. 337–40; – Elenchus venerabilis cleri archidioeceseos Cracoviensis 1949, 1952; Kron. UJ za l. 1945/6–1955/6, s. 55; „Kurenda Kurii Metropolitalnej Obrządku Łacińskiego we Lwowie” R. 107: 1939 s. 8; Schematismus archidioecesis Leopoliensis ritus latini 1927–1939; Wydział Teologiczny Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie 1918–1933, Lw. 1934 s. 146; – Wspomnienia pośmiertne: „Analecta Cracoviensia” T. 15: 1983 s. 5 nlb. (fot.), „Biul. Papieskiej Akad. Teolog. w Kr.” Nr 2: 1983/4 s. 76–8, „Notificationes e Curia Metropolitana Cracoviensi” R. 121: 1983 s. 312, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” R. 37: 1984 s. 97–102 (telegram papieża Jana Pawła II, list bpa M. Rechowicza, Kazanie pogrzebowe ks. S. Grzybka), „Tyg. Powsz.” 1983 nr 38; – Nekrologi z r. 1983: „Dzien. Pol.” nr 173, 177, „Dzien. Zachodni” nr 173, „Tyg. Powsz.” nr 37; – Arch. Kurii Metropolitalnej w Kr.: sygn. Pers. A 1387, Pers. B. 464, 584 (Akta personalne S-i); Arch. Papieskiej Akad. Teolog. w Kr.: Spuścizna ks. Władysława Wichra, nr inw. 62 (zeszyt protokołów przewodów doktorskich i habilitacyjnych Wydz. Teolog. UJ 1952–5); Arch. UJ: sygn. S III 246 (personalia), WT II 56 (Akta habilitacyjne); B. Ossol.: rkp. 15041/II t. 4 k. 345–348.

Stanisław Piech